De zoveelste versie van Jingle Bells of All I Want for Christmas beu gehoord? Stem dan af op onze 'Special Seasonal Mix' op Spotify, een selectie stemmige liederen om de koude decembermaand op te peppen.
Ook al vieren we Kerst dit jaar een beetje anders, cadeautjes zijn altijd leuk om te krijgen én te geven. De muziek van Balsam werkt in deze tijden letterlijk als een balsem op vele zielen, een ideaal cadeau dus voor onder de kerstboom. De CD Scattered Rhymes met het Frank Vaganée Trio is vanaf vandaag ook te koop aan 5 euro dankzij een grote stock-verkoop van het label. Zet het jaar alvast swingend in!
Dat de culturele nood de afgelopen maanden hoog was, merkten we aan de talrijke ontroerde reacties na het brengen van Balsam op de Zomer van Antwerpen. De pers noemde de voorstelling meermaals 'een balsem voor de ziel.' Dit najaar brengen we u extra zuurstof voor de ziel met de herneming van Balsam in Rotterdam en Heerlen.
Op 14 oktober verenigen Zefiro Torna en het hedendaagse Franse Ensemble Variances muziek uit de 14de tot de 21ste eeuwen tijdens de première van BACHC®AB in deSingel. En een maand later lanceren we u 'im glückliche Fahrt' naar een nieuwe tijd en ruimte met de langverwachte première van PAST | ORALE: BTHVN transhumanized tijdens het Lunalia-festival. Het wordt een bijzonder weerzien!
The word is out! Na enkele spannende weken mogen we aankondigen dat BALSAM, het mysterieuze kruidenlaboratorium met Laika, theater der zinnen, op Belgische bodem kan doorgaan. Op de Zomer van Antwerpen dan nog wel. Van 1 t/m 26 juli spelen we Balsam maar liefst 36 keer. Tickets zijn beperkt, dus snel zijn is de boodschap.
In augustus staan we dan weer op de planken met SLUIMER - samen met Lore Binon en Benjamin Glorieux - tijdens de Moonlight Maandagen in Ninove (intussen geannuleerd!), Bijloke Wonderland in Gent en de Anderhalvemetersessies in Leuven.
Deze bijzondere zomer inzetten doen we alvast op 21 juni met Klara on Tour. Volg ons optreden met sopraan Annelies Van Gramberen om 14u, live uitgezonden vanuit Amuz via Klara.
Net als tal van andere artiesten en ensembles zag Zefiro Torna de voorbije week verschillende concerten in het water vallen door de coronacrisis. Met pijn in het hart, maar de gezondheid van iedereen rond ons gaat voor.
Intussen werken we vanuit onze zolderkamer, living of geïmproviseerd bureau verder aan toekomstige projecten. En zorgen we iedere week voor een muzikaal antidotum. Luister naar onze playlist op Spotify. Of verras jezelf, een vriend(in) of familielid met de 'Lockdown CD-verrassingsbox'. Of krijg als stille getuige een inkijk in de ateliers van Jurgen De bruyn, Bram Bosteels en Anne-Mie van Kerkhoven.
Blijf gezond & creatief!
In januari 2020 breidt Zefiro Torna de productie Balsam uit tot een muziektheatervoorstelling die alle zintuigen bespeelt. Daarvoor werkt het voor de eerste keer samen met theatergezelschap Laika – Theater der Zinnen. Balsam wordt een visueel én fysiek prikkelend laboratorium waarin de live uitgevoerde muziek samensmelt met verrassende geuren en smaken. Terwijl de muziek suddert en bezweert, zijn de toeschouwers getuige van allerlei experimenten en chemische processen: olie stolt druppelsgewijs tot eetbare parels, melk wordt elektrisch, houtskool een zoete lekkernij. Balsems, poeders, drankjes en amuse gueules in alle geuren, kleuren en smaken worden door de performers aangereikt en gedeeld met diegene die naast je zit. In première op 31 januari 2020 in Le Channel (Calais, FR) daarna op tournee in Frankrijk, Nederland en België.
Zefiro Torna - LAIKA
Zefiro Torna en theatergezelschap Laika brengen met Balsam een muzikale en zintuiglijke performance. Een alchemistisch concert. Een zinnenprikkelend laboratorium waarin de live uitgevoerde muziek samensmelt met verrassende geuren, smaken, met visuele en fysieke ervaringen.
Eerst was er de muziek. Een verzameling van vocale en instrumentale composities met titels als ‘Alchemilla’, ‘Artemisia absinthium’ en ‘Les Roses de Saadi’. Titels die verwijzen naar de helende, stimulerende, betoverende werking van kruiden en planten. De teksten van de liederen gaan terug op verzen uit het Bijbelse Hooglied, op gedichten van Vergilius en Horatius en op de poëzie van Baudelaire en Verhaeren. Ze gaan over het spel van de liefde, over verlangen en verdriet, over de zoete geur van jasmijn en de schoonheid van een boom. Ze bezingen bovenal de natuur, die overweldigend en ondoorgrondelijk is. De muziek is een bewerking van traditionele gezangen uit Portugal, Griekenland en IJsland, van de mystieke klanken van Hildegard Von Bingen en van 15de eeuwse polyfone muziek, aangevuld met eigen composities. Het is muziek die doet dromen, spiritueel én zinnelijk, aards én hemels tegelijk – als een ode aan het leven en het mysterie ervan.De muziek vormt de ruggengraat van de performance.
Ze inspireerde theatermakers Peter De Bie en Sara Sampelayo tot de creatie van een alchemistisch laboratorium. De toeschouwers zitten in een pentagram om de muzikanten heen. Deze opstelling gaat terug op de oeroude vorm die refereert naar het idee van de kwintessens of vijf elementen. Een vorm die welbekend is bij de alchemisten, die meenden dat het vijfde element slechts gekend kan worden via een levenslange zoektocht – vandaar hun experimenten om het ‘ultieme goud’ te vinden. Terwijl de muziek weerklinkt, zijn de toeschouwers getuige van allerlei experimenten waarbij ingrediënten worden omgezet in iets anders, via een alchemistisch proces van distillatie, gisting, oplossing enzovoort. Vloeibaar wordt vast; nat wordt droog; koud wordt heet, en omgekeerd. Olie stolt druppelsgewijs tot eetbare parels, een bloem voelt elektrisch geladen, houtskool een zoete lekkernij…
De uitkomst van dit visuele spektakel is een zinnelijke ervaring van balsems, poeders, drankjes en amuse gueules in alle geuren, kleuren en smaken die je door de performers worden aangereikt.
Zefiro Torna
Laika
‘geïnjecteerd’ door hedendaags alchemist en Franse topchef Alexandre Gauthier
Laika en Zefiro Torna in coproductie met Le Channel, scène nationale de Calais en Le Volcan, scène nationale du Havre & met steun van De Vlaamse Gemeenschap en Tax Shelter van de Belgische federale overheid
Het Nieuwsblad 02.07.2020
Le Soir 04.07.2020
Knack 04.07.2020
Concertnews 04.07.2020
De Standaard 07.07.2020
theaterkrant.nl 18.07.2020
Klassiek Centraal 26.07.2020
Etcetera 30.07.2020
Trouw.nl 28.09.2020
INTERVIEW --- Een gesprek met Jurgen De Bruyn (Zefiro Torna), Peter De Bie (Laika) & Sara Sampelayo
“Het samengaan van muziek en andere zintuigelijke sensaties, de synesthesie zeg maar, laat ruimte voor verbeelding. Heeft, zo hopen we, een tijdloze, universele, ondefinieerbare kracht die ook vandaag de mensen weet te raken. Maakt misschien ontvankelijk voor het mysterie van het leven en van de wereld.”
> Laika en Zefiro Torna legden voor het maken van Balsam een zoektocht af die werd bepaald door het thema: de oeroude kennis van kruiden en planten en, daarmee samenhangend, de even oude wereld van de alchemie. Hoe verliep die zoektocht?
Peter: We verdiepten ons in de wondere wereld van kruiden en planten. We maakten kennis met hun geneeskrachtige werking, met de oeroude rituelen waarin ze werden aangewend én met de mythische verhalen die rond sommige planten werden verteld. Daarnaast gingen we op verkenning in de even boeiende wereld van de alchemie, die gebruikmaakt van de botanische kennis om medicijnen te maken. Alchemie is ook gericht op processen die onvolmaakte materie geleidelijk veredelen om een zuivere essentie te bekomen. Bijvoorbeeld uit lood goud maken, of de Steen der Wijzen vervaardigen. De alchemie strekt zich zo uit tot in het gebied van de filosofie.
De alchemisten geloven ook in een samenhang tussen de buitenwereld en de binnenwereld. Paracelsus, één van de bekendste alchemisten, verwoordt het mooi: ‘Alles wat er in de grote wereld is, is ook in het menselijk lichaam aanwezig. Dezelfde soorten hout, stenen, kruiden etc. die er in de buitenwereld zijn, zijn er ook in de mens, alleen niet in dezelfde gedaante’.
Jurgen: Op muzikaal vlak wilden we de bestaande oude en traditionele muziek ook ‘veredelen’ door een nieuwe muziektaal te creëren. Dit spoort met het profiel van Zefiro Torna: het is een ensemble gespecialiseerd in oude muziek, vermengd met traditionele volksmuziek en met jazz. Balsam vormt overigens samen met ‘Les Tisserands’ en ‘O Monde Aveugle’ een drieluik. Ieder luik heeft een ander thema: voor ‘Les Tisserands’ was dat de Katharen, voor ‘O Monde Aveugle’ de apocalyps. Voor Balsam gingen we op zoek naar een ‘klankalchemie’, bestaande uit bijzondere en originele combinaties van instrumenten en stemtechnieken.
We grasduinden onder meer in de 16de-eeuwse kruidenboeken, met het ‘Cruydt-boeck’ van Rembert Dodoens als meest bekende werk, of in de obscure geschriften van de 12de-eeuwse abdis en componiste Hildegard von Bingen. We onderzochten de literatuur van de oude muziek en verkenden de etnische muziek. Aan het eind van onze zoektocht lag er een ‘mixtuur-programma’ waarin het traditionele karakter van de etnische volksmuziek, de archäische klank van de oude muziek en de improvisatorische inslag van de jazz elkaar kruisen.
Peter: Het was een godsgeschenk om ons te kunnen verhouden tot deze muziek. Het behoeft immers geen betoog dat het te verkennen inhoudelijk terrein gigantisch was. Een spectrum van waarheden en leugens, meningen en gissingen, van oosterse én westerse sagen, mythen, legenden gespreid over honderden eeuwen. De muziek bakende de dingen af. Ze zorgde ervoor dat ik gericht kon plukken uit de botanische en alchemistische kennis die voorhanden is. Ik wilde op mijn beurt het thema associatief benaderen. De muziek laten ruiken, smaken, zien, tastbaar maken.
Jurgen: Dat was precies de reden voor een samenwerking tussen Zefiro Torna en Laika. Ik wilde voor dit project elementen uit een ander medium toevoegen, die de expressieve kracht van de muziek groter konden maken en andere inhouden blootleggen – zonder te vervallen in een wetenschappelijk exposé. Ik kende het werk van Laika al enkele jaren en vond dat Peter De Bie met zijn kennis een meerwaarde kon creëren.
Peter: Het was een boeiende uitdaging om mijn taal – die culinair is en te maken heeft met ‘eten’ - te laten matchen met de muziek. Ik koos niet voor een volwaardige maaltijd maar voor proeverijen. Voor smaak- en geursensaties die onalledaags en ongekend zijn. Wat je proeft, versterkt het effect van de muziek, die afwisselend zacht, helend, opwekkend, zoet en bitter is.
> Sara, jij bent beeldend kunstenaar en ook het culinaire fascineert jou. Tijdens het creatieproces experimenteerde je - samen met Peter - met allerhande stoffen, met water en vuur en geuren en kleuren. Met scheikundige reacties als verhitting en fermentatie… Kan je daar iets over vertellen?
Peter: Mag ik hier nog even tussen? Sara en ik werkten nooit eerder samen, maar ik was geprikkeld door het donkere kantje van haar beeldend werk. Ook wist ik dat ze me kon inspireren bij het vertalen van de muziek naar een fysieke, tastbare, eventueel culinaire vorm. Samen zochten we naar een manier om de chemische processen tijdens het bereiden van ingrediënten zichtbaar te maken en de magie ervan in de verf te zetten, telkens in relatie tot de muziek.
Sara: Het sleutelmoment tijdens het creatieproces was toen ik wist dat er uitgelichte werktafeltjes op scène zouden komen. Tafels waarop ik live ingrediënten bereid – eetbaar of niet - en waarvan het beeld op verschillende schermen wordt geprojecteerd. Een beeld dat eerst concreet is en geleidelijk aan abstracter wordt. Deze acties - snijden, kappen, gieten, schillen, roeren, vuur of rook maken op een ‘magische’ manier, de bewegingen die ermee gepaard gaan én de projecties ervan sporen met de muziek, visualiseren die muziek.
Maar het gaat verder dan het visuele. Ook de geluiden – van vallende druppels, het overhevelen van vloeistof, het vermalen van een ingrediënt in een vijzel – verrijken de muziek.
Peter: Zoals ook in de andere zintuiglijk projecten die we de voorbije jaren maakten, bracht Jo Roets als eindregisseur in de laatste fase alle onderdelen bij elkaar.
> Even terug naar de muziek. Jullie vertrokken vanuit bestaande partituren die dan werden gearrangeerd voor een specifiek instrumentarium?
Jurgen: Het programma van Balsam omvat niet alleen bestaande muziek. Er zijn ook muzikanten die zelf muziek schreven, zoals Jowan Merckx die zowel instrumentale werken als liederen componeerde op basis van gedichten van Emile Verhaeren en tijdgenoten van Charles Baudelaire. En het instrumentarium werd bepaald door de muzikanten die meespelen. Zefiro Torna werkt vaak samen met gastmuzikanten die over een specifieke bagage en kunde beschikken. In Balsam is dat onder andere Raphaël De Cock. Hij is opgeleid als bioloog en heeft daarom een grote interesse in en kennis van natuurfenomenen. Daarnaast is hij ook geïntrigeerd door diverse etnische muziektradities en dito instrumenten die hij tijdens zijn vele reizen leerde kennen. Dat maakt dat hij tientallen verschillende instrumenten bespeelt. Ook beheerst hij bijzondere stemtechnieken, zoals de boventoonzang of de Mongoolse keelzang.
> Zijn er instrumenten die specifiek in Balsam worden bespeeld?
Jurgen: Naast oude tokkelinstrumenten als luit of theorbe, doedelzak en moderne instrumenten als sax, (bas)fluit of basklarinet worden er in de performance heel wat volkse instrumenten bespeeld. Ze zijn afkomstig uit verschillende landen of regio’s: de chatkan of Siberische harp, primitieve blaasinstrumenten uit de balkan zoals de kaval of de duduk of de hardanger viool uit Scandinavië. Het is fascinerend hoe dicht dergelijke instrumenten aanleunen bij diverse sages en mythologieën. Ze ontsluiten een wereld waarin veel dingen onverklaarbaar zijn en doordrongen zijn van mysterie.
Peter: Als toeschouwer zit je heel dicht bij de muzikanten, wat een unieke en overweldigende ervaring is die niet al te veel ruis toelaat. De setting die we hebben ontworpen werkt een intimistische beleving in de hand. De muzikanten staan in het midden op een vijfhoekig podium. Op de punten van het pentagram staan vijf tafeltjes van waarop de bereidingen gebeuren. Die acties worden geprojecteerd op driehoekige schermen die boven het speelvlak zijn opgehangen. En daarrond zit het publiek, in een cirkel. Die vormkeuze is schatplichtig aan de alchemistische symboliek, die zich laat samenvatten als een oneindig lijnenspel van driehoeken. Dat heeft iets heel oud en herkenbaar tegelijk, en schept een grote openheid om vrijuit te associëren en om Balsam met al je zintuigen te ervaren.
Jurgen: Het samengaan van muziek en andere zintuigelijke sensaties, de synesthesie zeg maar, laat ruimte voor verbeelding. Heeft, zo hopen we, een tijdloze, universele, ondefinieerbare kracht die ook vandaag de mensen weet te raken. Maakt misschien ontvankelijk voor het mysterie van het leven en van de wereld. Dat is wat de alchemisten immers triggerde om op zoek te gaan naar de kwintessens.
Peter: Het is dit mysterie dat ons fascineerde in onze gezamenlijke zoektocht. De muziek, de lyrics, de alchemie en de wereld van planten en kruiden getuigen allemaal van de complexiteit van het menselijk bestaan. Van de poging van de mens om er grip op te krijgen en van het besef dat er altijd iets ondoorgrondelijks zal zijn. Wat rest is verlangen en troost. De troost van het samenzijn en van de convivialiteit.